Udziały w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z samej istoty tego rodzaju spółki są zbywalne.
Przepisy Kodeksu spółek handlowych nie wprowadzają ograniczeń dotyczących rodzaju umów, które mogą przenosić własność udziałów. Najczęściej spotykaną umową przenoszącą własność udziałów jest umowa sprzedaży. Spotykane są również umowy darowizny udziałów lub umowy zamiany, które również mogą przenosić własność udziałów. Udziały mogą być także przenoszone na podstawie innych umów nazwanych oraz nienazwanych, zawieranych w związku z zasadą swobody umów.
Ważne jest jednak by umowa przenosząca własność udziałów w spółce z o.o. zawarta była w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. Forma ta zastrzeżona jest pod rygorem nieważności umowy (art. 180 ksh).
Zbycie udziałów jest skuteczne wobec spółki od momentu poinformowania spółki o jego dokonaniu. Do poinformowania spółki o zbyciu udziałów uprawniony jest zarówno zbywca jak i nabywca. Do zawiadomienia spółki powinno być dołączony tytuł prawny na podstawie którego zbycie to nastąpiło.
Zarząd spółki zobowiązany jest do wpisania nowego wspólnika do księgi udziałów oraz do sporządzenia nowej listy wspólników, którą przesyła do KRS. Zarząd jest zobowiązany do zawiadomienia Krajowego Rejestru Sądowego o zmianie wspólnika spółki z o.o. Nową listę wspólników powinni podpisać wszyscy członkowie zarządu, a jeśli to niemożliwe to zaznaczyć przyczynę braku podpisu któregoś z członków zarządu.
Kupujący jest zobowiązany do złożenia, w ciągu 14 dni od daty nabycia udziałów, deklaracji podatkowej PCC-3 oraz zapłacenia podatku od czynności cywilnoprawnych w wysokości 1% wartości udziałów, które nabył.
Konieczne jest zaznaczenie, że zbyte mogą być jedynie udziały w spółce z o.o. już zarejestrowanej. Niemożliwe jest natomiast zbywanie udziałów spółki z o.o. w organizacji.
Podobnie jak niemożliwe jest zbycie udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym spółki z o.o. przez wpisaniem tego podwyższenia do Krajowego Rejestru Sądowego.
Nie ma możliwości całkowitego wyłączenia możliwości zbywania udziałów w spółce z o.o. Wspólnik nie może być „zakładnikiem spółki”.
Możliwe jest jednak wprowadzenie w samej umowie spółki ograniczeń dotyczących zbywania udziałów.
Podstawowym aktem określającym wszelkie ograniczenia dotyczące zbywania udziałów jest więc umowa spółki i od analizy jej postanowień należy rozpocząć planowanie zbycia udziałów i sprawdzanie wszelkich wymogów dotyczących przeprowadzenia tej operacji.
Najczęstszym ograniczeniem w zbywaniu udziałów w spółce z o.o. jest wprowadzenie wymogu uzyskania zgody spółki na zbycie udziału. Możliwości wprowadzenia w umowie spółki konieczności uzyskania takiej zgody jest przewidziana wprost w przepisie art. 182 ksh. Przepis ten wskazuje również możliwość ograniczenia zbycia udziału w inny sposób.
Umowa spółki może dość swobodnie określać zasady udzielenia zgody na zbycie udziałów, wskazywać terminy, organy lub osoby uprawnione do udzielenia takiej zgody. Koniecznej jest jednak wskazanie, że ograniczenia te nie mogą prowadzić do faktycznego wyłączenia możliwości zbycia udziałów (np. poprzez wprowadzenie 20-letniego terminu na wyrażenie zgody na zbycie udziałów).
W przypadku gdy umowa nie określa dokładnie zasad udzielenia zgody na zbycie udziałów przez spółkę, zastosowanie znajdują przepisy art. 182 § 3-5 ksh.
Zgodę udziela wówczas zarząd spółki. Zgoda taka powinna być udzielona w formie pisemnej.
Jeśli zgoda nie zostanie udzielona, wówczas zainteresowany zbyciem udziałów wspólnik może wystąpić do sądu rejestrowego z wnioskiem o udzielenie zgody zastępczej. Sąd zgody na zbycie udzieli, o ile zainteresowany wykaże, że istnieją ku temu ważne powody.
Sąd rejestrowy w tym przypadku wskazuje spółce termin, w którym spółka może przedstawić innego nabywcę. Jeśli pomiędzy stronami umowy brak jest porozumienia co do ceny nabycia udziałów oraz terminu jej zapłaty, wówczas kwestie te ustala sąd rejestrowy. Czyni to na wniosek wspólnika lub spółki, w miarę potrzeby sąd może zasięgnąć opinii biegłego.
Jeśli transakcja z osobą wskazaną przez spółkę nie dojdzie do skutku w terminie wskazanym przez sąd, z przyczyn innych niż nieprzyjęcie przez zbywającego zapłaty, wówczas wspólnik może swobodnie rozporządzać swoim udziałem.
Innym rodzajem ograniczenia prawa do rozporządzania udziałem jest wprowadzenie w umowie spółki prawa pierwokupu lub pierwszeństwa w zakupie dla wspólników, niektórych ze wspólników lub innych osób.
Warto zwrócić uwagę na fakt, iż prawo pierwokupu jest prawem określonym w kodeksie cywilnym i stosuje się do niego przepisy kodeksu cywilnego art. 596 – 602.
Natomiast prawo pierwszeństwa jest prawem, które winno być w sposób wyczerpujący określone w umowie spółki z o.o., gdyż nie jest ono określone odpowiednimi przepisami prawa.
W umowie spółki z o.o. może być także wprowadzony czasowy zakaz zbywania udziałów. Zapisy takie są wprowadzone wtedy kiedy wspólnicy chcą na określony czas zabezpieczyć się przed niekontrolowanymi zmianami personalnymi wśród udziałowców.
W przypadku, gdy wspólnik może mieć tylko jeden udział, wówczas umowa spółki może dopuścić możliwość zbycia części udziału (art. 181 ksh). W wyniku zbycia takiego nie mogą jednak powstać udziały, których wartość byłaby niższa niż 50 zł.
Stan prawny na dzień 10 maja 2016 r.
Powyższy tekst nie ma charakteru porady prawnej, jest tekstem publicystycznym i nie wyczerpuje w całości poruszanej tematyki. Każdy przypadek jest inny i wymaga indywidualnej analizy.
Jeśli masz zamiar przeprowadzić operację zbycia udziałów w spółce z o.o. zapraszamy do kontaktu z naszą Kancelarią pod numerem telefonu 61 307 18 00 lub za pośrednictwem poczty e-mail: kontakt@stachowiak-koscielska.pl