Dziedziczenie konkretnych składników majątku
Sporządzając testament często chcemy, aby konkretne składniki majątku po naszej śmierci trafiły bezpośrednio do naszych bliskich, bez konieczności przeprowadzenia postępowania działowego. W polskim prawie taką możliwość daje instytucja zapisu windykacyjnego.
Historia zapisu windykacyjnego
Już od najdawniejszych czasów ludzie czuli potrzebę uregulowania swojej sytuacji majątkowej na wypadek śmierci. Często sama możliwość dziedziczenia przez spadkobierców pod tytułem ogólnym nie była wystarczająca dla przyszłego spadkodawcy – chciał on, żeby konkretne przedmioty znalazły się w posiadaniu jednego z sukcesorów. Oznaczona rzecz była więc przekazywana jednemu ze spadkobierców w sposób zwyczajowy, zgodny z wolą zmarłego. Pozostali w poszanowaniu dla jego woli nie zgłaszali roszczeń do danego przedmiotu. Instytucja ta była znana również w prawie rzymskim, z powodzeniem od dziesięcioleci funkcjonuje w wielu obcych systemach prawnych.
Zapis windykacyjny w prawie polskim
Ustawą z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw, która weszła w życie 23 października 2011 r., wprowadzono do polskiego systemu prawa spadkowego zapis windykacyjny. Zapis windykacyjny jest to rozrządzenie testamentowe, które może być umieszczone w testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego. Prawidłowo sporządzony zapis windykacyjny powoduje nabycie przedmiotu zapisu przez zapisobiercę w chwili otwarcia spadku, czyli w momencie śmierci testatora, bez konieczności podejmowania przez niego żadnych działań. Z pewnością więc, jedną z największych zalet tego rozrządzenia jest prostota jego działania i możliwość bezpośredniej realizacji woli spadkodawcy.
Przedmiot zapisu windykacyjnego
Przedmiotem zapisu windykacyjnego może być wyłącznie rzecz oznaczona co do tożsamości (np. samochód o konkretnym numerze rejestracyjnym, nieruchomość, zbytkowa komoda), zbywalne prawo majątkowe (np. użytkowanie wieczyste, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, akcje), przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne, a także ustanowienie na rzecz zapisobiercy użytkowania lub służebności. Zapis ten jest więc bardzo użytecznym narzędziem dla osoby prowadzącej gospodarstwo rolne lub przedsiębiorstwo, która dzięki temu może wskazać najbardziej kompetentnego następcę, który będzie miał możliwość szybkiego przejęcia jego działalności. Zapisu windykacyjnego można dokonać zarówno na rzecz bliskiej rodziny, a więc osób pozostających w kręgu spadkobierców ustawowych, jak i na rzecz osób całkowicie niespokrewnionych.
Skutki dokonania zapisu windykacyjnego
Zapis windykacyjny pociąga za sobą bardzo daleko idące skutki, gdyż powoduje automatyczne nabycie danego przedmiotu przez zapisobiorcę w chwili śmierci spadkodawcy. Stanowi to więc wyjątek od panującej w polskim prawie spadkowym zasady sukcesji uniwersalnej. W przypadku powołania do dziedziczenia poszczególnych osób, sąd spadku określa wartość przewidzianych dla każdego ze spadkobierców przedmiotów, ustala wielkość udziałów i dopiero później dokonuje działu spadku, niekoniecznie sugerując się wskazaniami testatora. Zapis windykacyjny stanowi więc rozwiązanie, które zapewni, że po śmierci dany przedmiot stanie się własnością wskazanej przez nas osoby.
Zapisobiercy windykacyjnemu przysługuje roszczenie do spadkobiercy (ustawowego lub testamentowego) o wydanie rzeczy, zapisobiercy zwykłemu natomiast wyłącznie roszczenie o spełnienie określonego w zapisie świadczenia.
Koszt sporządzenia zapisu windykacyjnego
Koszt sporządzenia testamentu zawierającego zapis windykacyjny u notariusza to maksymalnie 200 zł taksy notarialnej + 23% podatku VAT. Dodatkowo trzeba zapłacić za wypisy aktu notarialnego, a cena wynosi 6 zł + VAT za jedną stronę.
aplikant adwokacki Marta Stachowiak
tel. 500 673 541, e-mail: marta.stachowiak@adwokat-stachowiak.pl
Powyższy tekst nie ma charakteru porady prawnej i nie wyczerpuje w całości poruszanej tematyki. Każdy przypadek jest inny i wymaga indywidualnej analizy.
