Wydziedziczenie członka rodziny
Testament negatywny
Z różnych powodów spadkodawca może nie chcieć, aby jedna z bliskich mu osób po nim dziedziczyła. Samo pominięcie takiej osoby w testamencie lub wyłączenie jej z kręgu spadkobierców nie spowoduje jednak całkowitego pozbawienia prawa do spadku. Dzieje się tak z uwagi na funkcjonującą w polskim prawie spadkowym instytucję zachowku.
Zachowek
Zachowek jest to uprawnienie o wypłatę określonej sumy pieniężnej, które przysługuje zstępnym, małżonkowi i rodzicom (jeśli doszliby do dziedziczenia z ustawy) spadkodawcy. Ma on na celu zabezpieczenie interesów osób najbliższych, które zostały przez spadkodawcę pominięte w testamencie. Wysokość zachowku określa się w kwocie pieniężnej, która zależy od: wartości całego spadku, wielkości udziału spadkowego, który przypadłby danej osobie przy dziedziczeniu ustawowym, tego, czy uprawniony jest trwale niezdolny do pracy oraz czy uprawniony zstępny spadkodawcy jest osobą małoletnią. Uprawnionemu, który jest trwale niezdolny do pracy, oraz małoletniemu zstępnemu należy się 2/3 udziału spadkowego, który przypadłby mu przy dziedziczeniu ustawowym. Wszystkim pozostałym należy się 1/2 udziału spadkowego, który przypadałby im przy dziedziczeniu ustawowym.
Wydziedziczenie
Jeśli spadkodawca chciałby pozbawić osoby bliskie prawa do zachowku, powinien posłużyć się instytucją wydziedziczenia. Powoduje ono utratę roszczenia o zachowek, a wobec tego również wyłączenie od dziedziczenia ustawowego w ogóle.
Kiedy można dokonać wydziedziczenia?
Dokonanie wydziedziczenia jest jednak możliwe wyłącznie wtedy, jeśli zachowanie członka rodziny spadkodawcy ze względów natury etycznej zasługuje na dezaprobatę. To właśnie takie moralnie naganne lub sprzeczne z prawem zachowanie spadkobiercy, może prowadzić do pozbawienia go prawa do otrzymania jakiejkolwiek korzyści ze spadku.
Przyczyny wydziedziczenia
Przyczyny, które uzasadniają wydziedziczenie, zostały wskazane w art. 1008 k.c. Jeśli zachowanie spadkobiercy jest niewłaściwe, ale nie mieści się w tym katalogu, spadkobierca może sporządzić jedynie testament negatywny, który będzie skutkował wyłączeniem spadkobiercy od dziedziczenia, pozostanie on jednak uprawniony do zachowku. Pierwszą z przyczyn, która stanowi podstawę wydziedziczenia, jest uporczywe postępowanie uprawnionego wbrew woli spadkodawcy w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego (np. alkoholizm, czerpanie korzyści z nielegalnej działalności). Drugą podstawą jest dopuszczenie się przez uprawnionego względem spadkodawcy lub jednej z najbliższych mu osób, umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu, wolności, albo rażącej obrazy czci. Ostatnią przyczynę stanowi uporczywe niedopełnianie przez uprawnionego obowiązków rodzinnych (np. obowiązku alimentacji, brak opieki nad osobą chorą).
Forma wydziedziczenia
Wydziedziczenie może nastąpić wyłącznie w testamencie, może być on sporządzony w dowolnej formie wskazanej w kodeksie cywilnym. Przyczyna wydziedziczenia powinna zostać w nim wskazana. Wydziedziczenie nie jest możliwe, jeśli spadkodawca przebaczył danej osobie.
aplikant adwokacki Marta Stachowiak
tel. 500 673 541, e-mail: marta.stachowiak@adwokat-stachowiak.pl
Powyższy tekst nie ma charakteru porady prawnej i nie wyczerpuje w całości poruszanej tematyki. Każdy przypadek jest inny i wymaga indywidualnej analizy.
