Umowa darowizny od lat stanowi jeden z popularniejszych sposobów dysponowania majątkiem. Umowy tego rodzaju zawierane są zarówno w odniesieniu do ruchomości, jak i do nieruchomości. Co istotne, w przypadku nieruchomości, a także w przypadku spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, umowa darowizny musi zostać zawarta w formie aktu notarialnego.
Uczynioną darowiznę można jednakże odwołać i jest to możliwość, o której znaczna część stron tego rodzaju umów nie wie.
Przyczyną odwołania darowizny już wykonanej może być tylko i wyłącznie tzw. rażąca niewdzięczność obdarowanego. Ustawodawca nie precyzuje tego pojęcia i z tego powodu z pomocą w wykładni rażącej niewdzięczności musiało przyjść orzecznictwo. Przez rażącą niewdzięczność rozumiemy takie zachowanie obdarowanego, które stoi w istotnej sprzeczności z szeroko pojmowanymi zasadami współżycia społecznego. Jako przykłady takich zdarzeń wskazuje się między innymi popełnienie przestępstwa na szkodę darczyńcy czy istotne naruszenie obowiązku wdzięczności względem darczyńcy. Rażącą niewdzięcznością nie są natomiast zwykłe sprzeczki i konflikty dotyczące codziennego, bieżącego życia.
Odwołanie darowizny następuje poprzez złożenie oświadczenia przez darczyńcę obdarowanemu. Oświadczenie musi mieć formę pisemną. Co oczywiste, musi również zostać doręczone obdarowanemu – najlepiej w postaci przesyłki pocztowej poleconej.
Ustawodawca ograniczył możliwość korzystania z prawa do odwołania darowizny poprzez wskazanie maksymalnego czasu wystąpienia z roszczeniem. Darowizna nie może być odwołana po upływie jednego roku od dnia, gdy darczyńca dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego.
Jeśli oświadczenie, o którym mowa powyżej, nie odniesie pożądanego skutku i obdarowany sam nie zwróci przedmiotu darowizny, konieczne będzie wystąpienie do sądu z powództwem o zobowiązanie obdarowanego do złożenia oświadczenia woli określonej treści. Zazwyczaj treścią oświadczenia będzie przeniesienie własności darowanej rzeczy na darczyńcę.
Pozew podlega opłacie sądowej zależnej od wartości darowizny, która ma zostać zwrócona. Strona występująca z powództwem może oczywiście uzyskać zwolnienie od kosztów sądowych, jeśli wykaże, że nie jest w stanie ponieść tych kosztów z uwagi na swój stan rodzinny, majątkowy, życiowy.
Co ważne, strona wygrywająca taki proces ma prawo do żądania również zwrotu poniesionych kosztów sądowych (czyli np. wspomnianej wyżej opłaty od pozwu) oraz kosztów zastępstwa przez profesjonalnego pełnomocnika będącego adwokatem lub radcą prawnym.
Artykuł powstał we współpracy z miesięcznikiem „Karolinka”, czasopismem Spółdzielni Mieszkaniowej im. 23 Lutego w Koziegłowach.
