Wspólność majątkowa a rozdzielność majątkowa
Zakres odpowiedzialności za długi zaciągnięte przez współmałżonka w pierwszej kolejności wyznacza ustrój majątkowy, który panuje w małżeństwie. Zgodnie z art. 31 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa, nazywana wspólnością ustawową. Obejmuje ona przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich, w szczególności pobrane wynagrodzenie za pracę, dochody z majątku osobistego (pożytki) czy środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego.
Małżonkowie mogą jednak zawrzeć małżeńską umowę majątkową (intercyzę), doprowadzając do postania między nimi rozdzielności majątkowej, która w praktyce oznacza, że każdy z małżonków ma swój własny majątek osobisty, którym samodzielnie zarządza. Nie ma między nimi majątku wspólnego. Jeżeli w ustroju rozdzielności majątkowej małżonkowie zdecydują się nabyć wspólnie jakieś prawo majątkowe, to każdy z nich otrzymuje w nim ułamkowy udział.
Rozdzielność majątkowa a długi
Umowne wprowadzenie ustroju rozdzielności majątkowej skutkuje tym, że każdy z małżonków za zaciągnięte przez siebie zobowiązania odpowiada wyłącznie swoim majątkiem osobistym. Oznacza to, że drugi małżonek nie będzie zobowiązany do spłaty zadłużenia zaciągniętego przez tego pierwszego.
Jeżeli jednak ustrój rozdzielności majątkowej pomiędzy małżonkami zostanie wprowadzony już po zaciągnięciu długu przez jednego z małżonków, w czasie, w którym panowała między nimi wspólność majątkowa, to co do zasady drugi z małżonków nie uchyli się od niego. Wyjątkiem jest wprowadzenie ustroju rozdzielności majątkowej z datą wsteczną, jednak, zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, jest to możliwe tylko w wyjątkowych sytuacjach, w których z powodu separacji faktycznej (życia w rozłączeniu) niemożliwe było już w tym dniu ich współdziałanie w zarządzie majątkiem wspólnym (II CSK 371/08).
Odpowiedzialność za długi w przypadku wspólności majątkowej
Co do zasady więc, w przypadku ustroju wspólności majątkowej, drugi z małżonków również ponosi odpowiedzialność za długi zaciągnięte przez pierwszego z nich, odpowiadając nie tylko z majątku wspólnego, lecz również osobistego. Jednakże, jeżeli małżonek nie wyraził zgody na zaciągnięcie zobowiązania przez drugiego z nich lub w ogóle nie miał o takim zdarzeniu wiedzy, wierzyciel nie może przeprowadzić egzekucji z jego majątku osobistego, nie może też wykorzystać do spłaty całości majątku wspólnego. Jest ona wtedy przeprowadzana z majątku osobistego tego małżonka, który jest dłużnikiem, czyli z jego wynagrodzenia za pracę czy z dochodów uzyskanych przez niego z innej działalności zarobkowej.
Dług zaciągnięty na zaspokajanie zwykłych potrzeb rodziny podlega spłaceniu przez obydwu małżonków, nawet jeżeli jeden z nich nie miał wiedzy o zaciągnięciu zobowiązania (I C 33/17).
Anna Filipiak, apl. adw. Marta Stachowiak
